Wonen in een verlaten kantoor, oplossing voor daklozen?

Volkskrant Noël van Bemmel11 mei 2021, 18:03

In Amstelveen wonen ‘economisch daklozen’ – een snel groeiende groep in Nederland – in een leeg kantoor. Als de proef slaagt, komt er een landelijk vervolg. Er is wifi, een kookplaatje, en douchen kan in een omgebouwde wc naast de lift. Een verademing. ‘Het is heel rustig hier.’ Noël van Bemmel11 mei 2021, 18:03

De vloerbedekking is oranje, de TL-lampen onbarmhartig en de keuken een los kookplaatje op de gang; maar toch is de 32-jarige Koffi uit Ivoorkust superblij met zijn nieuwe woning. In een verlaten kantoorpand in Amstelveen, ingeklemd tussen de regiokantoren van Canon en Mitsubishi, komt de dakloze Koffi bij van een jarenlange tocht langs tijdelijke opvangplekken. Amstelveen loopt voorop in een landelijk experiment waarbij leegstaande kantoorpanden tijdelijk worden ingezet om iets te doen aan het groeiende leger van economisch daklozen in Nederland.

Zoals Koffi die als 17-jarige naar Nederland kwam, omdat zijn vader ‘problemen had met rebellen’. Hij werkte als krantenbezorger, volgde een mbo-opleiding horeca en vond een kamer tussen de vele studenten in Amstelveen. ‘Totdat mijn verblijfsvergunning werd ingetrokken omdat Ivoorkust veilig zou zijn. Alles viel weg: werk, opleiding, huis’, vertelt hij met zachte stem in zijn ruime kamer. Koffi belandde in de Bed, Bad, Brood-opvang en zag zijn leven tot stilstand komen. ‘Overdag wachtte ik in een park totdat ik om 4 uur weer naar binnen mocht om te douchen en te eten. Het was heel triest.’

Spaargeld

De Regenboog Groep, een stichting die al 45 jaar begeleiding biedt aan daklozen en diverse inloophuizen runt, schoof Koffi naar voren voor een experiment met leegstaande kantoorgebouwen. Daar is opeens geld voor, omdat staatssecretaris Blokhuis (Welzijn) afgelopen jaar 200 miljoen euro uittrok om dak- en thuislozen te helpen. Koffi kwam in aanmerking, omdat het een rustige klant is die inmiddels weer een verblijfsvergunning en een bijstandsuitkering heeft (lang verhaal). Sinds twee weken woont hij – ironisch genoeg – in kamer 201 van het voormalige kantoor van Vluchtelingenwerk Nederland: ruim (zes bij acht meter), warm (20 graden) en zakelijk (systeemplafonds, kabelgoten). Douchen kan in een omgebouwde wc naast de lift.

Verderop in het gebouw woont nog een 21-jarige Amstelvener die de ruzies thuis niet meer aankon, een 38-jarige veteraan die bij verschillende vrienden op de bank sliep en een 45-jarige vrouw die door corona haar baan verloor in het buitenland en terugkeerde met lege handen. Zij betalen ieder 290 euro per maand voor hun kamer; inclusief gas, elektra, water, internet en een gezamenlijke wasmachine. Dat typeert economisch daklozen: velen hebben nog een baan, of spaargeld, maar kunnen een huurwoning in de vrije sector (vanaf 1000 euro per maand) niet betalen. De wachttijd voor een sociale huurwoning in Amstelveen bedraagt momenteel 17 jaar.

‘Dit kan dus echt iedereen gebeuren’, zegt projectmanager Juul Gemmeke van De Regenboog Groep. ‘Je verliest je baan, je gaat scheiden, en opeens heb je geen huis meer.’ Het aantal daklozen in Nederland verdubbelde afgelopen tien jaar tot 40 duizend personen, blijkt uit CBS onderzoek uit 2018. Een groot deel daarvan is economisch dakloos. Het werkelijke cijfer ligt hoger, vermoedt Gemmeke, omdat veel mensen zich schamen aan te kloppen voor hulp. ‘Die slapen eerst in hun auto of op de bank bij vrienden.’

Landelijk platform

Leegstaande kantoorgebouwen zijn volgens haar een welkome optie. ‘Afgelopen jaar meldden zich 1100 economische daklozen bij De Regenboog in Amsterdam. We hebben er slechts 250 kunnen helpen, waarvan de helft in hotels die binnenkort weer overstappen op toeristen.’ Sommige Amsterdammers nemen tijdelijk een economisch dakloze in huis, voor pas gescheiden ouders zijn er sinds kort woongroepen (Parentshouses). ‘We zijn naarstig op zoek naar mensen die ruimte over hebben’, benadrukt de projectleider.

Je vraagt je af waarom niemand eerder naar lege kantoren heeft gekeken. De Regenboog Groep stelt eerder wel mailings te hebben verstuurd naar eigenaren, maar dat leverde weinig respons op. Wat nu anders is: adviesbureau Deloitte benadert op verzoek van de overheid de sector en bouwt een landelijk platform op (platformwoonplek.nl).

Volgens consultant Sven Bertens van JLL Vastgoedadvies staat 4,5 miljoen vierkante meter kantoorruimte leeg in Nederland. Dat is ongeveer 8,5 procent van alle kantoorruimte, berekent hij. ‘Dat klinkt veel, maar 5 jaar geleden was dat nog 13 procent. Veel lege kantoren zijn al getransformeerd tot hotels of woningen.’ Bertens schat dat 5 procent leegstand nodig is voor een soepele marktwerking. ‘Er moet wel wat te kiezen blijven.’ Hij waarschuwt dat niet alle lege meters bruikbaar zijn voor tijdelijke bewoning. ‘Vaak staat alleen een verdieping of een vleugel leeg. Daar kun je niet zomaar daklozen in zetten.’

Het kantoor met spiegelramen in Amstelveen is eigendom van vastgoedinvesteerder Maarssen Groep die zich specialiseert in herontwikkeling van gebouwen. Die wil dit gebouw slopen voor woningbouw, maar leeg laten mag niet in Nederland (Leegstandwet). Dus verhuurt leegstandbeheerder Ad Hoc sommige ruimtes. ‘Dan moet je wel een opzegtermijn van 1 maand accepteren’, zegt accountmanager Niels Muller. In de praktijk zijn de bewoners volgens hem vaak studenten. ‘Er wonen veertien mensen in dit gebouw, waaronder vijf daklozen die door De Regenboog zijn geselecteerd.’

Netjes

Muller waarschuwt dat je lege kantoren niet kunt volproppen met bewoners. ‘Een bezoekende ambtenaar merkte meteen op dat veel kamers nog leeg staan.’ Amstelveen zoekt woonruimte voor 50 tot 150 economisch daklozen. ‘Ik heb uitgelegd dat de muren in kantoorgebouwen flinterdun zijn. Daarom laat ik altijd een ruimte tussen bewoners leeg.’ Hoe meer bewoners, stelt Muller, hoe meer gedoe tussen mensen, hoe hoger de kosten om de boel netjes te houden en hoe groter de kans op klachten uit de buurt. Ook Gemmeke van De Regenboog waarschuwt: ‘Het is wel de bedoeling dat onze klanten hier een jaar tot rust kunnen komen.’

Leegstandbeheerder Muller waagt zich desgevraagd aan een schatting: ‘Ik verwacht dat meer vastgoedeigenaren bereid zullen zijn iets te doen voor economisch daklozen. Dat is iets duurder dan antikraak vanwege de wifi, wasmachine en ingebouwde douches, maar daar staat tegenover dat veel investeerders best bereid zijn om maatschappelijk te ondernemen.’ Daar komt bij, stelt hij, dat vastgoedeigenaren gebaat zijn met een goede relatie met de gemeente. ‘Als de sector 200 panden geschikt maakt voor gemiddeld 7 daklozen, heb je toch weer 1400 man tijdelijk onder dak.’

‘Het is heel rustig hier’, zegt Koffi die zijn hele kantoorverdieping deelt met twee andere daklozen. Een groot verschil met overvolle opvanghuizen met stapelbedden elders in de stad. Hij wijst naar een stapel gele Jumbotassen naast de deur. ‘Ik wacht alleen nog op een klerenkast.’ Hij mag een jaar blijven en zijn begeleiders hopen dat hij ondertussen een baan vindt en een eigen woning. ‘Ik wil weer gaan werken en voor mijn kinderen zorgen.’